Інфармацыя з сайта Міністэрства Адукацыі:
Руды Сяргей Валянцінавіч (нарадзіўся 19 мая 1962 г.) - намеснік Міністра Адукацыі Рэспублікі Беларусь.

Кампетэнцыя:
- Арганізуе работу па планаванню і выкарыстанню бюджэтных сродкаў, што выдзяляюцца на функцыянаванне падначаленых бюджэтных арганізацый, а таксама сродкаў, атрыманых ад дзейнасці, якая прыносіць даходы дзейнасці падпарадкаваных дзяржаўных арганізацый;
- Арганізуе працу па распрацоўцы камерцыйнымі арганізацыямі, падпарадкаванымі Міністэрству, бізнес-планаў развіцця і прагнозаў развіцця;
- і інш.

Поўная стэнаграма размовы з намеснікам міністра адукацыі Рудым Сяргем Валенцінавічам:

Я.М .: Зараз у краіне спецыфічная сітуацыя ў краіне ў плане сацыяльна-эканамічнага забеспячэння. Стыпендыі студэнтаў не дасягаюць пражытачнага мінімуму. Гэта стварае складаныя ўмовы для нармальнага жыцця. Таму ў нас ёсць шэраг прапаноў, якія мы б хацелі вам агучыць, абмеркаваць іх. А таксама наша галоўная просьба — прапанаваць, папрасіць, запрасіць, калі гэта магчыма, уключаць нас, Задзіночанне беларускіх студэнтаў, у працоўныя групы па разглядзе Кодэкса аб адукацыі. У нас ёсць пэўная студэнцкая аўдыторыя, якой мы можам рэтрансляваць пазіцыю міністэрства і наадварот.
Гэта агульная рамка, а, уласна, пытанне: ці плануецца ў бліжэйшы час павялічэнне стыпендый?

С.Р.: 2 моманты: стыпендыя — гэта не закон(?). Гэта значыць гаварыць аб тым, што, атрымліваючы стыпендыю, студэнт забяспечаны цалкам — нельга. Паглядзіце ў афіцыйных дакументах, калі, у якіх выпадках, каму выплачваюцца стыпендыі. Гэта хутчэй заахвочванне за добрую вучобу. Гэта хутчэй інструмент павышэння якасці навучання. Таму казаць пра тое, што стыпендыя маленькая, таму харчавацца няма чым — як мінімум няправільна.
У перспектыве міністэрства распрацоўвае падыходы, якія дазволяць яшчэ больш стымуляваць студэнтаў праз стыпендыю да высокіх вынікаў у вучобе.

Я.М.: Са свайго боку, я хацеў бы заўважыць, што ёсць заходні еўрапейскі і амерыканскі вопыт, у якім акрамя таго, што стыпендыя з'яўляецца стымулам у вучобе, ёсць стыпендыі для сацыяльна-неабароненых слаёў. І ў цэлым, часам стыпендыі выплачваюцца студэнтам, які паказвае высокія вынікі ў вучобе.

С.Р.: Ну паслухайце, дзяржава вылучае адпаведныя дапаможнікі для неабароненых груп грамадзянаў. Ня стыпендыі рэгулююць гэтае пытанне, а рэгулююць адпаведныя выплаты і дапамогі па катэгорыях жывуць у нястачы.

Я.М.: Так, але наколькі я ведаю, такіх дапаможнікаў для навучэнцаў практычна не існуе.

С.Р.: Так, пачытайце ў дакументах.

Я.М.: Што тычыцца ільгот на праезд, на наведванне культурных мерапрыемстваў. Ільготы не патрабуюць дадатковых інвестыцый з боку Міністэрства адукацыі, але яны б з'яўляліся значнай падтрымкай і эканоміяй для студэнтаў на перыяд іх навучання. Можа быць разглядаецца цяпер у Міністэрстве адукацыі ініцыятыва па вяртанні ільготаў?

С.Р.: Так, давайце спынімся і вызначымся: гэта прыём па асабістых пытаннях або інтэрв'ю? Мы пераходзім у інтэрв'ю аб сацыяльнай абароне студэнтаў. Мы пераходзім зусім у іншы ракурс, іншы кірунак.

Другі студэнт: Добра, тады я так скажу. Я студэнт 2 курса і ў мяне не хапае грошай, каб ездзіць ва ўніверсітэт. І што мне рабіць? Падпрацоўваць немагчыма, таму што вучоба займае вялікую частку дня, можа быць з 8 да 16. І, адпаведна, як сацыяльна неабароненыя група насельніцтва студэнты атрымліваюцца наогул у пралёце, таму што і працаваць нельга, і стыпендыі не хапае.

С.Р.: А колькі вам гадоў?

Другі студэнт: 19. Я ўжо павінен сам сябе забяспечваць.

С.Р.: Пачакайце. Вы ўжо павінны выбіраць спосаб, парадак жыцця, будучыню сваю і іншае. Так? Правільна? Дзяржава вам дапаможа і дапамагае. Дарэчы, у нашай дзяржаве на парадкі вышэй, чым у шматлікіх навакольных: і ў Германіі, і ў Чэхіі, і ў той жа Польшчы. Нашмат вышэй. І чаму? Проста таму што там выдзяляюцца асобныя катэгорыі і ўсё. Ну добра, зараз я чаму падаю ў інтэрв'ю, на якое чамусьці вы прыйшлі, а не за рашэннем асабістага пытання.

Я.М.: Але гэта важна для нас.

С.Р.: Не, гэта ўсё роўна. Гэта важна для групы людзей, важна для універсітэта. Ва універсітэце, у якім вы вучыцеся — БДУ, напрыклад, існуе значная колькасць розных органаў, падраздзяленняў, структур і службовых асоб, якія растлумачаць вам яшчэ больш даступна пра ўсё гэта, чым я цяпер. Падрыхтуюцца, а вы задасце гэтае пытанне...
Вось яшчэ раз я хачу вам сказаць: жаданне пагутарыць з як мага больш высокім кіраўніком пахвальна. Гэта трэніруе на будучыню псіхіку, трэніруе магчымасці, пашырае магчымасці, таму што, як правіла, зносіны нават з кантралёрам у трамваі выклікае пэўнае хваляванне, першы раз. А калі ты пяць разоў без талончыка, дык якое ўжо гэта хваляванне, праўда? Так і тут.
Дык вось я хачу скончыць. Казаць пра тое, што ў мяне на трамвай нету грошай, каб даехаць да універсітэта, таму плаціце мне або давайце льготы на трамвай, як мінімум неправамерна. Таму што паступаючы ва ўніверсітэт, выбіраючы будучыню дарослы паўналетні чалавек павінен разумець, ці ёсць для той вучобы і атрымання тых ведаў, якія ён хоча, ці ёсць у яго сродкі. Калі няма, ён павінен іх спачатку зарабіць, а потым даць далей развівацца.
Я вось зараз не хаваю: у мяне сын на завочным і працуе, вось зараз скончыў, піша дыпломную працу. Хоць я мог бы яго ўтрымліваць у поўным аб'ёме і хапіла б на талончык. Працуе рабочым па эксплуатацыі электрасетак.
Таму яшчэ раз казаць пра тое, што нехта там: міністэрства, дзяржава — павінна даваць мноства ільгот, каб я вучыўся і мне гэта ўсё аплачвалі. Гэтыя пытанні неправамерныя для паўналетніх, дарослых людзей. Для каледжа, дзе непаўналетнія яшчэ вучацца, для школы — правамерныя пытанні.

Я.М.: Калі дазволіце невялікую рэмарку. Я, калі сканчаў у школу і паступаў ва ўніверсітэт, то там такі ёсць выбар: універсітэт або армія. Армія забірае 1,5 гады жыцця ...

С.Р. (перабівае): Вы вельмі няправільна кажаце.

Другі студэнт: адсылаюць ад атрымання адукацыі на 1,5 года.

С.Р.: Няправільна, зусім няправільна. Я ў свой час досыць доўга праслужыў у арміі. Яшчэ раз, гэта абавязак грамадзяніна. Вось нават не прывязваючыся да Беларусі, у любой дзяржаве ваша кропка гледжання зусім не адпавядае прыладзе дзяржавы.
Па-ранейшаму мы кажам у рамках інтэрв'ю, пакуль яшчэ я не чуў ніводнага асабістага пытання.

Я.М.: У мяне ёсць асабістае пытанне. Я вучуся на платным. І я заключаў кантракт на атрыманьне адукацыі. Ёсць такая праблема, што кошт навучання павялічваецца кожны год. І ёсць такая практыка, калі пры паступленні заключаецца дагавор, у якім прапісваецца сума, якая з'яўляецца нязменнай да канца навучання. Вось скажыце, ці магчыма ўвядзенне такой сістэмы...

С.Р. (перабівае): З сабой ёсць дагавор?

Я.М.: З сабой няма.

С.Р.: Вось выйдзеце, вазьміце прачытайце ў дамове. Там напісана, што можа змяняцца сума за навучанне. З кім гэта ўзгадняецца, якім чынам і пры якіх умовах можа змяняцца.

Я.М.: Так, я ведаю, і яна павялічваецца.

С.Р.: Вы кажаце: «Нязменная»...

Я.М.: Так гэта маю прапанову, каб у дагаворах сума фіксавалася і не магла павялічыцца ў ходзе навучання. Таму што калі мы паступаем і ў нас сума прапісаная ўмоўна 50 млн. За навучанне, то ў канцы атрымліваецца, што мы ўжо 60 млн. заплацілі.

С.Р.: Ну, навучанне на платнай аснове, як і на бясплатнай, гэта свайго роду паслуга. У плыні 4 гадоў вашага навучання вы харчуецеся, ездзіце на транспарце, атрымліваеце паслугі культуры, спорту. Яны нязменныя?

Я.М.: Так, яны, вядома ж, мяняюцца.

С.Р.: А чаму раптам павінны спыніцца і ня мяняцца паслуга па адукацыі? Таму што ў паслугу па адукацыі ўваходзяць камунальныя паслугі, ацяпленне, ваду, электраэнергію, якія таксама растуць ўсе 4 гады.
У вас у дамове ёсць адпаведная спасылка, што пры росце і гэтак далей, цана можа змяняцца. Падкрэсліваю: не абавязкова, а можа.
Хачу сказаць, што заработная плата вашых выкладчыкаў складваецца ў тым ліку і аплаты за ваша навучанне. Змяняецца стаўка тарыфнага разраду і вядзе за сабой павышэнне аплаты.
Пакуль у бліжэйшы час павышэнняў не плануецца. Хоць пакуль універсітэты знаходзяць магчымасць навучаць ў тых умовах, якія ёсць, без павышэння аплаты.

Я.М.: Асабістая ад мяне рэмарка. Мне здаецца, заўсёды трэба звяртаць увагу на першарадную мэта — адукацыя. Універсітэт — гэта акадэмічная супольнасць, дзе студэнты маюць такое ж права голасу, як выкладчыкі і адміністрацыя. І калі адсутнасць ільгот, дастатковых стыпендый, высокі кошт навучання не стварае ўмоў для таго, каб атрымаць якасную адукацыю, надаваць яму дастаткова часу..

С.Р. (перабівае): Вы кажаце цалкам няслушна. Вы ставіце якасць і жаданне ваша вучыцца ў залежнасць ад таго, ці створаны ўмовы. Ўмовы — гэта добра ці падрыхтаваныя выкладчыкі, добрая вучэбна-матэрыяльная база і жаданне навучэнца.
Далей. Размовы пра вышыню тут зусім надуманыя. Паразмаўляце з суседзямі, пачытайце інтэрнэт у суседзяў. Па кошту навучання, па транспартных пытаннях... Вось вы платнік, так? А маглі б пры паступленні паказаць лепш веды і паступіць наогул на бясплатнае.

Другі студэнт: На бясплатным трэба адпрацоўваць 2 гады. У нас у Канстытуцыі адукацыя бясплатнае, а калі ты не адпрацоўваеш, ты плаціш за яго. Парадокс.

С.Р.: І што? Які парадокс? Дзяржава выдзяляе значныя грошы на падрыхтоўку спецыялістаў.

Другі студэнт: Але ў Канстытуцыі ёсць абавязацельства дзяржавы.

С.Р.: Абавязацельства дзяржавы — забяспечыць навучанне. Права — гэта не абавязак, гэта магчымасці дзяржавы па прадастаўленні адукацыі бясплатна ў адрозненне ад шматлікіх навакольных, вельмі многіх, у тым ліку развітых краін.
Я разумею выдатна, хлопцы, навошта вы прыйшлі. Я зусім не саромеюся выказваць сваё меркаванне — цяпер я яго кантралюю, я разумею, для чаго і навошта вы прыйшлі. Але тым не менш, асабістыя пытанні я паспрабую зараз вырашыць, а ўсе тэарэтызавання, развагі мы скончым.

Я.М.: Можна тады адну просьбу. Калі будуць праводзіцца круглыя сталы або дыскусіі, абмеркаванні, рабочыя групы, мы былі б рады, калі нас маглі запрасіць на іх. Нам, яшчэ раз паўтаруся, як мінімум цікава было б паслухаць як прадстаўнікам ЗБС...

С.Р. (перабівае): А я не збіраюся вас запрашаць нікуды, вось менавіта вас асабіста. І тых, хто прыйдзе на асабісты прыём — я не збіраюся запрашаць на абмеркаванне. Па адной простай прычыне. Калі ва ўніверсітэце, у якім навучаецца 21 тысяча чалавек (гэта ў вашым) ёсць сур'ёзная адміністрацыйная іерархія, якая разумее, ведае і бачыць. Я ж нават псіхалагічнага партрэта вашага ня ведаю, а вы кажаце, я буду называць вас на сур'ёзныя вялікія абмеркавання. Вы маеце права як па іерархічнай лесвіцы ў сябе адміністрацыйнай прапанаваць свой удзел.

Я.М.: У нас ёсць вопыт, калі ў 2015 годзе мы...

С.Р. (перабівае): 2015-ы год быў вельмі даўно.

Я.М.: У нас была праблема з платнымі пераздачамі. Мы тады сустракаліся на ўсіх адміністрацыйных узроўнях: з дэканам, рэктарам.

С.Р.: Мы цяпер не пра вас гаворым.

Я.М.: Але гэта як прыклад.

С.Р.: Прайшло 2 гады ўжо. Я кажу зараз пра тую сітуацыю, якая існуе.
Па-другое, у вас ва ўніверсітэце існуе яшчэ і студэнцкі прафсаюз. Толькі не кажаце, што ён фармальны, няправільны... Вы ж нават не ідзяце ў яго.

Я.М.: Я балатаваўся нават.

С.Р.: Так, добра, хлопцы. Паверце, у мяне дастаткова шмат розных спраў, каб пераконваць вас у тым, у чым вас павінны былі пераканаць да мяне чалавек 15 як мінімум па іерархіі.

Другі студэнт: Бюракратыя.

С.Р.: Ну што значыць бюракратыя? Вы мне не задалі ніводнага пытання сёння. Усе пытанні — гэта такая гутарка. Але растлумачваць вам кожнаму студэнту я не супраць нават, я проста не змагу і не паспею. Я ўжо губляю час з вамі і не вырашаю асабістыя пытанні іншых людзей.

Я.М.: Я вам хутка раскажу. У 2015 годзе мы прайшлі ўсе інстанцыі, на руках было за сябе 2000 подпісаў студэнтаў, і калі я ў рэктара спытаў, як можна паўплываць на сітуацыю, на прынятае рашэнне пакінуць платныя пераздачы, ён сказаў: ніяк, вы не можаце паўплываць на гэтае рашэнне.

С.Р.: Ну вы ж ня блытайце. Юнацкі, часам дзіцячы максімалізм перашкаджае ацаніць сітуацыю і зразумець. Бо рэктар не сказаў, што гэта не дазволіць паўплываць на любое рашэнне. Ён сказаў, што гэта не дазволіць паўплываць на гэтае рашэнне. Бо вось гэтыя платныя пераздачы — гэта ж не толькі ў БДУ такая практыка, а гэта ў краіне. БДУ ўсталёўвае расцэнкі, больш-менш. А так ваша права па харчаванню, праезду, кошту навучання, як дарослых людзей, згаджацца на гэтыя правілы ці не згаджацца. Вы ж прыходзячы ў краму, не збіраеце подпісы з 200 студэнтаў аб тым, што вам хочацца каўбасу «Кракаўскую», але яна каштуе занадта дорага. Так?

Я.М.: Але гэта няправільнае параўнанне.

С.Р.: Вельмі правільнае. А ўсё астатняе — ператрусванне і жаданне паамбіцаваць(?).
Дык вось дзяржаўная структура не для тых, хто плаціць, ня для платнікаў, а для таго, каб прадастаўляць паслугі за кошт бюджэту.
Вас што, цягнулі? Вы тэставання здавалі, вы жадалі ісці кудысці, вы бачылі ўмовы адукацыі. А цяпер прыйшоўшы ў гэтыя ж умовы, якія вы хацелі і нават па конкурсе праходзілі, вы цяпер кажаце, што яны дрэнныя.

Другі студэнт: Але ў тым жа Савецкім Саюзе ніхто не плаціў за пераздачы экзаменаў.

С.Р. (падвышае голас): А вы ў Савецкі Саюз хочаце?

Другі студэнт: Не. Але з пункту гледжання сацыяльнага забеспячэння вышэйшай адукацыі, у прынцыпе, было лепш.

С.Р. (смяецца): Малады чалавек, у Савецкім Саюзе да намесніка міністра Рэспублікі Беларусь аб вышэйшай адукацыі ніколі ў жыцці вас б не запісалі. І не на якія тэмы вы б там не пагаварылі. Ўсё, да пабачэння, вам трэба сыходзіць.